Dramadriehoek: zeg vaarwel tegen de rol van Redder, Aanklager en Slachtoffer
Terugkerende drama’s in een relatie kosten bakken met energie. Eén zo’n venijnige relatiekiller heet de dramadriehoek. De hoofdrolspelers in dit destructieve patroon gedragen zich als een Redder, een Aanklager en een Slachtoffer. Behalve bij partnerrelaties kom je dit patroon tegen op het werk, op scholen, binnen de hulpverlening, op social media en in het verenigingsleven. Eigenlijk overal waar mensen met elkaar relateren en communiceren. Verlang je naar een gezonde, gelijkwaardige en sprankelende relatie? Wijs de 3 hoofdrolspelers in het drama dan de deur. In het artikel lees je er meer over.
Dramadriehoek: de rollen en hun kenmerken
De Redder
De Redder neemt de verantwoordelijkheid van een ander over. Hierdoor maakt hij anderen afhankelijk en zichzelf onmisbaar. De Redder doet dit graag. Vooral door ongevraagd hulp te bieden of goedbedoelde adviezen te geven. Tijdens zijn reddingsactie gaat hij er volledig voor om het probleem van het Slachtoffer op te lossen.
Je herkent de Redder aan zinnen als:
- Weet je wat jij moet doen, neem dat aanbod aan. Dan blijft het tenminste overzichtelijk voor je.
- Laat mij de bank maar bellen, ik handel het toch sneller af. Dan heb jij zometeen even rust.
- Ik doe het graag voor je, want ik zie dat het je niet lukt om de administratie rond te krijgen.
De onbewuste motivatie
Als Redder:
- voel ik dat ik er toe doe en van betekenis ben voor mijn partner.
- maak en houd ik mijn partner afhankelijk.
- hoef ik mijn diepste pijn niet te voelen, en door te focussen op mijn partner ontwijk ik deze pijn en hoef ik deze niet onder ogen te zien.
De Aanklager
De Aanklager wijst anderen graag op hun zwakke plekken en weet deze gemakkelijk te raken. Middels kritiek of een ferm oordeel leggen ze de schuld bij hun partner neer. Op deze manier maskeren ze hun eigen zwaktes en angsten.
De partner voelt zich schuldig en krimpt nog verder in elkaar. Dat versterkt de eigenwaarde van de ander weer.
Je herkent de Aanklager aan zinnen als:
- Ik heb verdorie een jaar voor je gezorgd tijdens je depressie en nu doe je me dit aan!
- Jij doet helemaal niets voor onze relatie. Wanneer beweeg jij eens?
- Jij snapt niet wat je me aangedaan hebt hè! Door jou zitten we in deze rotsituatie.
De onbewuste motivatie
Als Aanklager:
- voel ik me sterker en beter dan mijn partner.
- geef ik mijn partner de schuld voor de ellende die ze over ons uitstortte.
- ontwijk ik mijn diepste pijn, doordat ik mijn partner aanklaag voor wat er misgaat.
Het Slachtoffer
Het Slachtoffer gedraagt zich hulpeloos, afwachtend en passief. Terneergeslagen en niet bij machte om de situatie veranderen.
Je herkent het Slachtoffer aan zinnen als:
- Ik kan er niets aan doen, toen de grasmaaier vastliep vanwege te weinig olie.
- Ik kan het toch nooit goed doen in jouw ogen, dus kies jij maar.
- Het lukt me nooit om mijn rijbewijs te halen.
De onbewuste motivatie
Als Slachtoffer:
- hoef ik niet na te denken en geen keuzes te maken.
- hoef ik geen verantwoordelijkheid te nemen.
- negeer ik mijn diepste pijn en stel ik het uit om er mee aan de slag te gaan.
Geen dramadriehoek zonder uitwisselbare rollen
Het zielige gedrag van het Slachtoffer doet een beroep op de Redder die hierdoor in actie komt. Voilà, het drama begint. De Redder vliegt van hot naar haar om het Slachtoffer zo goed mogelijk te helpen. Het Slachtoffer laat het zich welgevallen, maar is ontevreden met het resultaat. Ik dacht dat je alle boodschappen zou halen, maar ja wat schiet ik er mee op als je niet langs de stomerij bent gegaan. Het Slachtoffer verwisselt bliksemsnel van rol en schiet in die van de Aanklager. De Redder voelt zich hierdoor niet erkent én schiet in de rol van Aanklager. Je ziet ook nooit wat ik allemaal voor je doe. Jij verziekt de sfeer weer met je opmerkingen!
Ongelijkwaardigheid tussen de rollen
De basis van de rollen in de dramadriehoek bestaat uit ongelijkwaardigheid: elke rol vindt zichzelf beter of juist minder dan de andere rol. In het drama neemt niemand ook de verantwoordelijkheid voor zijn/haar gedrag.
Zowel de Redder als het Slachtoffer zitten dus gevangen in hetzelfde destructieve patroon. De rollen zijn uitwisselbaar en de verandering van rol verloopt razendsnel. Bijvoorbeeld, als de Redder zich niet gewaardeerd voelt dan neemt hij of de rol van Aanklager aan of van het Slachtoffer. De één kan niet zonder de ander en ze houden het drama perfect in balans. Dat is logisch, want Redders zoeken Slachtoffers die het zich lekker laten aanleunen. En tussendoor fietst de boze Aanklager met het bestraffende vingertje.
De onderstroom aan onuitgesproken emoties in de dramadriehoek
De voedingsbodem voor drama bestaat uit het voorkomen dat je de diep weggestopte pijn opnieuw ervaart. Zowel de Reddersrol, als de Aanklagersrol en de rol van het Slachtoffer zijn verdedigings- en afweermechanismen van beide partners om de eigen onderliggende emotionele pijn te vermijden.
Ondanks alle aangedragen suggesties, goede bedoelingen en adviezen van de Redder verandert er namelijk niets bij het Slachtoffer. Er speelt dus iets anders. Iets in de houding van het Slachtoffer en de Redder maakt dat er hoe dan ook niets verandert. De dieperliggende oorzaak is dus dat zowel de Redder als het Slachtoffer als de Aanklager diep van binnen bang zijn. Dat kan zijn angst om:
- niet goed genoeg zijn, te falen
- verlaten te worden
- verbinding aan te gaan
- afgewezen te worden
- niet geaccepteerd te worden
Er bestaan echter betere manieren om met deze angst en pijn om te gaan in plaats van deze tegen elke prijs te vermijden. Je vermijdt dan namelijk ook liefde en vreugde in je relatie.
Het is dus de moeite waard om deze onderliggende taboezones te onderzoeken en opnieuw een plaats te geven. Daarmee maak je een einde aan de dramadriehoek.
Dramadriehoek doorbreken: taboezones bespreekbaar maken
Gevangen in het drama bestaat er geen echte (emotionele) intimiteit tussen de partners. Ze delen hun dieperliggende en meest kwetsbare gevoelens niet met elkaar. Liever blijven ze verstrikt zitten in het drama dan het risico lopen om gekwetst te worden door zich open te stellen. Dat is heel begrijpelijk en het vergt veel moed om dit patroon te transformeren. De keerzijde wanneer je deze moedige stap niet zet, is dat je eigenlijk ook de liefde op een dieper en helend niveau afwijst. En als koppel begeef je je dan op een doodlopende weg. En ook in een volgende relatie herhaal je met een zeer grote waarschijnlijkheid dezelfde verdedigings- en afweermechanismen.
Een beproefde manier om de dramadriehoek binnen partnerrelaties te doorbreken, is met behulp van het zogenaamde zachte ogen gesprek. Samen leer je te praten over je diepste gevoelens en behoeften. Zo’n gesprek lukt alleen wanneer er eerst een basis van vertrouwen en veiligheid gecreëerd is. Pas dan lukt het om je kwetsbaar op te stellen.Pas wanneer aan die voorwaarde voldaan is, nemen we de stap naar het zachte ogen gesprek.
Laat de dramadriehoek je relatie niet ontsporen
Hieronder noem ik een aantal redenen om zowel de rol van Redder, het Slachtoffer en de Aanklager de deur te wijzen.
- De communicatie in je relatie vindt niet op een gelijkwaardige en oplossingsgerichte manier plaats.
- De overheersende gedachte in het drama is jij bent niet oké. Er is geen wederzijds respect.
- Het patroon houdt je gevangen in het negatieve patroon van verwijten, passiviteit en ongevraagd helpen.
- Je persoonlijke groei naar een volwassen, gelijkwaardige en intieme relatie belemmert of stagneert zelfs in dit drama.
- In dit patroon neem je geen verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag en je eigen aandeel in het drama. Hierdoor leef je misschien permanent in een emotioneel drama.
- Gedrag roept gedrag op. Dat maakt dat je een grote invloed op je partner hebt. Het drama ontstaat razendsnel wanneer je in één van de dramarollen schiet. Binnen een seconde schiet je partner in één van de andere rollen.
- Na afloop zit je beiden met een rotgevoel.
- De communicatie zit boordevol verborgen boodschappen en niet uitgesproken verwachtingen, behoeften en onderdrukte pijn.
- Het herhalend karakter van het drama zorgt ervoor dat het bakken met energie kost.
- Het levensvuur verdwijnt uit je relatie en wat overblijft is onvrede, ergernis, afstand, wanhoop en moedeloosheid. En niet te vergeten alle relatiestress die het met zich meebrengt.
Pas wanneer je deze rollen achter je laat, ontmoet je je partner op een (emotioneel) gelijkwaardige manier. Elkaar om hulp vragen en elkaar steunen voelt op deze basis veel gezonder en inspirerender.
Doorbreek je destructieve patronen met behulp van relatiecoaching of relatietherapie
De meeste relaties staan bol van niet werkende patronen, waardoor je alsmaar niet krijgt wat je verlangt. Eerdere ervaringen vormen de huidige meestal onbewuste patronen. Inzicht hierin maakt dat je je huidige scriptmatige gedrag vervangt naar een meer bewuster en effectiever gedrag. Je krijgt hiermee een opening naar persoonlijke – en relationele groei.
Wil je deze vicieuze cirkels transformeren, alleen of samen met je partner? Via mijn diensten bied ik diverse mogelijkheden om hiermee aan de slag te gaan.
Graag ga ik met je in gesprek om te kijken wat er mogelijk is. Neem contact met me op of bel me via 06 13 22 44 27.
Op basis van het werk van Eric Berne ontwikkelde Stephen Karpman de Dramadriehoek. Het meest bekende model binnen de Transactionele Analyse waarvan Eric Berne (1910-1970) de grondlegger was.