Het geven van supervisie is één van de manieren hoe Ineke Scholten haar opgedane kennis en ervaringen als gezins- en relatietherapeut doorgeeft. Dat vindt ze belangrijk én zinvol om te doen.
Ook ik ga regelmatig naar haar toe voor supervisie om me professioneel te blijven ontwikkelen als relatietherapeute. Voor mij is dat één van de belangrijkste en de meest leerzame manier om er uit te halen wat er in zit. Ook voor mijn eigen groeiproces als mens.
Ik sprak met haar over supervisie. Wat het doel er van is, hoe je het proces op gang brengt en hoe supervisie je als mens, en dus ook als therapeut authentieker en transparanter maakt.
In vogelvlucht door haar loopbaan
Ineke Scholten (68 jaar) vertelde dat ze haar loopbaan in het onderwijs begon. Vandaar uit maakte ze de overstap naar Maatschappelijk Werk. De therapeutische kant daarvan paste goed bij haar. Naast haar studies op het gebied van cliëntgerichte psychotherapie, Gestalttherapie, experiëntiële therapie en systeemtherapie specialiseerde ze zich in EFT (Emotionally Focused Therapy): een beproefd en wetenschappelijk onderbouwd model voor relatietherapie.
Sinds oktober 2016 geeft ze ook EFT supervisie. In december 2017 is ze gecertificeerd EFT supervisor. Dat betekent dat ze ook als mentor gevraagd kan worden voor therapeuten die EFT supervisor willen worden.
Kortom, een veelzijdige loopbaan waarin ze veel kennis en ervaringen op deed op het gebied van gezins- en relatietherapie.
Mijn loopbaan veranderde me ook als mens
Ineke: ‘Mijn privéleven kan ik eigenlijk nooit los van zien van mijn loopbaan. Het heeft mij als mens ook veranderd. Ik ben een stuk opener geworden. Vroeger was ik best wel aanpassend, verlegen en een beetje in mijn schulp. Dat blijf bij mij horen natuurlijk, maar ik ben me er van bewust, dat ik daar toch wel een stuk in veranderd ben. Nu kan ik ook rustig voor een grote groep mensen gaan staan. Daar zou ik vroeger niet aan gedacht hebben. Mijn zelfvertrouwen is toegenomen. Wat anderen van me vinden, dat maakt me niet meer zoveel uit. Misschien is dat ook een beetje leeftijdsgebonden of zo? Ik sta in elk geval een stuk relaxter in het leven’.
Belangrijk om iets te doen met al die dingen die ik vergaard heb
Ineke vertelde dat het een hele bewuste keuze is, dat ze nog werkt.
Ze zei: ‘Ik wil namelijk een zinvol leven leiden. Me blijven ontwikkelen, blijven leren. Iets blijven betekenen voor de wereld om me heen. Ik haal heel veel voldoening uit supervisie. Het is het heel fijn als ik via mijn supervisanten van alles kan doorgeven. Ik heb heel veel ervaring opgedaan in mijn werk en ik vind het doodzonde, dat als ik er straks niet meer ben, dat in de prullenbak verdwijnt.
Ik ben ook bezig met een boek schrijven, ook al zal het misschien nooit afkomen. Al is het alleen maar materiaal voor mijn supervisanten, dan ben ik al blij’.
Ze wil ook het verschil kunnen maken tussen een gebroken gezin of toch bij elkaar blijven op een goede manier.
Ineke: ‘Dat laatste lukt niet altijd, maar dan hebben we het in ieder geval geprobeerd. Dat vind ik belangrijk’.
Ze vertelde dat ze er pas mee stopt als ze met de voetjes omhoog in een kistje ligt. Eerder stop ze er niet mee.
Het doel van supervisie is om te groeien als professional
Ineke: ‘Het doel van supervisie is op de eerste plaats natuurlijk dat je je professionaliteit vergroot. Dat is gewoon onlosmakelijk het doel van supervisie. Dat doe je door op de allereerste plaats ook jezelf als mens mee te nemen in je werk, want je loopt in je werk met mensen allerlei gedoe op’.
‘Er zijn ruzietjes, of je kan niet opschieten met een collega, of die klas zit tegen, of dat stel doet niet leuk mee. Of je hebt een hekel aan één van het stel. Het zijn allemaal dingen die zijn heel menselijk. Daar loop je tegen aan. Het is zo bijzonder als je dan bij die blokkades kunt stilstaan’.
‘En als je dan kunt kijken naar van wat maakt dat ik nu dat ik daar zo partijdig daar in ben? Wat maakt dat ik nu zo geraakt ben?
Als je dat kunt gaan onderzoeken, dan word je veel veiliger ten opzichte van je werk’.
Maak de weg in jezelf vrij om veiliger te worden voor je cliënten
‘Dan kun je een soort mini-therapie aan jezelf doen. Soms ga ik dan zelf letterlijk voor dat stukje in therapie. Of ik raad het mijn supervisanten aan om een klein stukje therapie te doen. Die weg moet namelijk vrijgemaakt worden. De weg in mij moet vrijgemaakt worden, zodat ik met dat “lastige” stel door kan werken. Of als die collega boos is op mij, dat ik dan kan zeggen: ‘Goh wat maakt jou zo boos? Wat is er aan de hand?’ Dat ik daarin geïnteresseerd kan zijn in plaats van dat ik zeg: ‘Die moet mij niet. Het is klaar’.
Onderzoek unfinished business om ruimte te maken voor groei
Ineke vervolgde haar verhaal en zei: ‘Dan heb je namelijk allemaal van die losse eindjes: heel veel unfinished business. Supervisie is er vooral op gericht om finished business te maken, zodat er ruimte is om te werken met die mensen. Dus die blokkades herkennen en die blokkades leren begrijpen, zodat jij kan groeien als professional’.
Ineke vertelde: ‘Het is oké dat die unfinished business er is. Je moet ook niet net doen alsof het er niet is. Dat wordt wel heel vaak gedaan. Nee, neem het juist serieus. Ga kijken wat het is. Kan je dit onderzoeken? Kan je dit in jezelf onderzoeken? Kan ik dit met jou onderzoeken? Je moet het gewoon onderzoeken, want je moet onderzoeken hoe je dat straatje schoonveegt’.
Als mens en als therapeut steeds authentieker en transparanter
De verandering die je doormaakt tijdens supervisie is, volgens haar, dat je steeds authentieker wordt. Ze gaf het voorbeeld van Martin Luther King.
Ineke: ‘Echt van die inspirerende figuren. Ze zijn zo zichzelf. Zo authentiek, die hebben geen dubbele agenda’s. Dat is het grootste streven wat er is. Dat kun je nooit 100% halen, maar dat kan het streven zijn. Het leidt tot groei als je in ieder geval steeds weer streeft naar het straatje schoonvegen. En tot persoonlijke groei als je er ruimte voor maakt’.
Reageer meer reflectief en minder reactief op de ander
Hiervan gaf ze een voorbeeld met haar kleinzoon. Ze vertelde dat ze dit bij haar eigen kinderen minder had gekund.
Ineke: ‘Ik was aan het oppassen op mijn kleinzoon van 2,5 en op zijn kleine babyzusje van een paar maanden oud. Mijn zoon kwam niet thuis van zijn werk en mijn schoondochter zat vast in de sneeuw. En ik was dus even met die 2 kindertjes alleen. Ik moest voor het eten zorgen, etc. Het was even stress voor mij. Mijn kleinzoon van 2,5 had ik ook eten gegeven. Ik zei toen tegen hem: ‘Weet je, je mag lekker onder de douche. Lekker spelen onder de douche. Dan brengt oma het baby’tje naar bed’.
Zo gezegd gedaan. Na 10 minuutjes zei ik: ‘Over een minuutje gaat de douche uit’. Toen zette ik die douche uit na een minuut en toen begon hij. Krijsen! Hij liep rood en paars aan van woede. Hij begon met zijn blokjes te gooien. Hij was echt woedend. Vroeger zou ik tegen mijn kinderen gezegd hebben: ‘Nou stop ‘s ff daarmee!’
Maar nou ging ik op mijn hurken bij hem zitten en zei ik: ‘Wat ben jij boos, wat ben jij boos. Het is ook helemaal niet leuk dat die douche uit is. Je was ook zo lekker aan het spelen. Maar weet je, je was ook al zolang onder de douche. Je bent echt boos hè. Voel maar eens hoe je met die blokjes gooide’.
Hij keek me aan en ik zag hoe de rust weer terugkwam in hem. Hij zei toen: ‘Oma, geef mij maar een handdoek’.
Graag wil ik je gevoelige snaren weten als je voor supervisie bij mij komt
In het begin toen ze nog niet zolang supervisor was, accepteerde ze het als iemand geen reflectie schreef. Achteraf denk ze nu: ‘Dat had ik anders moeten doen’. Die persoon zei dan bijvoorbeeld: ‘Dat doe ik liever niet, dat vind ik eng om het op papier te zetten’.
Dat accepteert ze niet meer. Voorafgaande aan het eerste supervisie gesprek vraagt ze de supervisant om na te denken over zijn/haar lastige en gevoelige snaren.
Ineke vertelde hierover: ‘Het is namelijk belangrijk dat we daar naar kijken, omdat daar de mogelijke oorzaken zitten van blokkades in je werk met bepaalde mensen. Dat geef ik mijn supervisanten als opdracht voordat we elkaar zien. Op die opdracht moet de supervisant zich dus voorbereiden’.
Het kan zijn dat iemand dan tegen haar zegt: ‘Dat vind ik best wel lastig om dat met jou te delen. Ik ken jou nog helemaal niet’. Dat vindt ze oké en begrijpelijk.
Ineke: ‘Het hoeft dan ook niet nu, maar we moeten wel gaan kijken wanneer het voor jou wel kan’. Wat ik vervolgens wel altijd onderzoek is de weerstand die daarop zit. Ik zeg dan bijvoorbeeld: ‘Goh, kan je mij vertellen wat het dan zo moeilijk maakt?’
Ineke vertelde verder en zei: ‘Als mijn supervisant het op dat moment niet kan delen, dan is dat zo. Dat heb ik ook maar te accepteren. Maar ik ben dan wel benieuwd naar wat het voor die supervisant zo moeilijk maakt. Op die manier breng ik toch het proces op gang’.
Ze heeft het eigenlijk ook nooit meegemaakt, dat supervisanten zeiden: ‘Nee, ik wil dat niet’.
Onderzoek je gevoelige snaren uit jouw eigen geschiedenis
Voor Ineke begint supervisie daarmee. Zo vroeg ze mij ook om mijn gevoelige snaren uit mijn eigen geschiedenis op te schrijven. Om mijn eigen pijnplekken met haar te bespreken.
Ineke: ‘Dat is ongelofelijk belangrijk om te weten. Daar kan de bron zitten dat het niet goed gaat in je werk met bepaalde cliënten. Wat er dan gebeurt is, dat je je eigen gedoe projecteert op je cliënten en dat is niet juist. Die projectie moet je dus terugnemen. Dat doe je door in supervisie daar aan te werken. Dan neem je de projecties terug. Dat is heel belangrijk’.
Werken aan the self of the therapist
‘Het staat of valt met de bereidheid en de motivatie van supervisanten om naar zichzelf te kijken. Als ze denken van, ik ga naar Ineke toe omdat ze willen weten hoe het EFT model werkt dan moet ik ze teleurstellen. Dat ga ik niet doen. Dan ga ik een soort opleiding geven, dan ga ik een training geven. Dan ga ik een werkbegeleiding geven’.
‘Supervisie is totaal iets anders. Daar zit een groot stuk van the self of the therapist bij. Je eigen blokkades opsporen en die leren begrijpen, zodat je verder kan met iemand. Daar komt altijd een stukje werken aan jezelf bij kijken, en waarvoor je moet oppassen is ook dat het geen therapie wordt’.
Het verschil tussen supervisie – therapie – werkbegeleiding
Ze legde me uit dat je therapie, supervisie en werkbegeleiding hebt als drie verschillende vakken.
Ineke: ‘In de supervisie kan het zijn dat je eventjes een klein beetje therapie doet, maar als dat te groot wordt dan moet je toch echt buiten de supervisie om een therapietraject starten. Werkbegeleiding is, als ik je zou leren hoe je bijvoorbeeld met een bepaald programma moet werken’.
Voor Ineke is het belangrijk dat je in de supervisie maar een beetje therapie doet, indien nodig, en vervolgens weer de verbinding terug maakt naar het werk.
Ineke zei daarover: ‘Wat betekent dat stukje van jou voor dit stel waar je mee werkt? Als die link niet gemaakt kan worden, omdat het persoonlijke stukje zo groot is dan is het voor jou nu te lastig met dat stel. Ga dan een paar sessies therapie doen. Supervisie is namelijk geen therapie en supervisie is ook geen werkbegeleiding’.
Beeldmateriaal van een sessie laten zien heeft grote meerwaarde
Om Aanvullend Getraind EFT Therapeut te worden is het noodzakelijk om een opname van een stel mee te nemen naar de supervisie sessies. De betreffende stellen vraag ik allereerst toestemming om een opname te mogen maken, terwijl ik met ze aan het werk ben. Ten tweede vraag ik ze om toestemming om dit voor mijn leerproces te mogen bespreken met mijn supervisor. Zodra de opname besproken en bekeken is, verwijder ik het beeldmateriaal weer. Ik vroeg Ineke Scholten naar de meerwaarde van het werken met beeldmateriaal.
Ineke zei het volgende daarover: ‘Als een supervisant met beeldmateriaal komt, dan vertelt de supervisant niet hoe de sessie gegaan is, maar dan spreken de beelden voor zich. Als er geen beeldmateriaal is en de supervisant vertelt over de sessie dan kun je al een soort ruis krijgen, omdat de supervisant vanuit zijn/haar beleving vertelt. Als je het beeldmateriaal bekijkt, dan heb je puur sec, dat wat er gebeurt in een sessie. Als supervisor kijk ik samen met mijn supervisant vooral naar hoe zit jij erbij als therapeut?’
Supervisanten moeten ook moed hebben
Ineke: ‘Als ik naar een sessie kijk met jou bijvoorbeeld, dan vind ik vragen belangrijk als: ‘Ik zie jou dat daar doen? Kun jij je nog herinneren hoe jij je daarbij voelde? Of hoe voel je je nu als je dit terugkijkt? Dan maak je de link naar wat iemand zelf ervaart tijdens een sessie met een stel. Dat is juist het waardevolle van beeldmateriaal, omdat je let op het non-verbale uitingen van de mensen in het beeldmateriaal. Wat gebeurt er non-verbaal bij de supervisant als therapeut?‘
‘Ik had laatst iemand die was zo hard aan het werken. Ze zat helemaal op het puntje van haar stoel. Dat op te merken was voor haar heel leerzaam om te zien. Ze schrok er zelf van. Ze had niet in de gaten, dat ze zo hard aan het werken was. Prachtig om te constateren. Daar kun je alleen maar van leren. Het is heel confronterend. Supervisanten moeten dus ook moed hebben. Moed om het beeldmateriaal te laten zien. Moed om een “mislukt” stukje van de sessie te laten zien. Het is echt de schaamte voorbij’.
De motivatie en de bereidheid om naar jezelf te kijken, is essentieel
‘Vooral beginnende supervisanten kunnen nog een soort van hekel hebben aan bepaalde gedragingen van een stel. Dan denken ze: ‘Oh, ik wou dat ze wegbleven’. Dat is heel herkenbaar. Maar dat is nu juist het allerbelangrijkste om mee te werken. Kunnen we daar nou juist naar kijken? Kunnen we wat je daar ziet in hun patroon plaatsten? En als je dat dan doet, merk je dan al een verschil? Ten opzichte van als je in het systeem van dat stel wordt gezogen? Daar moet je uitstappen, want daar zit ook allemaal projectie in.
En als iemand weerstand heeft daarop, dan is dat hartstikke interessant. Ga de weerstand onderzoeken’.
Het traject van Ineke Scholten tot supervisor
Voordat Ineke officieel supervisie gaf, kwamen er al mensen bij haar voor begeleiding. Ze begeleidt verschillende groepjes van supervisanten die al jaren komen. Dat was al voordat ze EFT supervisor was. ‘Ze konden gewoon veel leren van mij’, zeiden haar supervisanten.
Ineke: ‘Mijn 2-jarige supervisie opleiding had ik niet willen missen. Ik heb gigantisch veel geleerd daardoor. Dat heeft mij als supervisor veel beter gemaakt. Je kan misschien wel zeggen, dat mijn eerste supervisanten vooral hebben meegekregen wat ik geleerd heb van mijn allergrootste leermeester op therapeutisch gebied Jos Groels. Hij is een heel groot vakman. Hij is echt één van de beste therapeuten die ik ken. Hij is ook mijn leertherapeut geweest en later ook mijn supervisor geworden. Het stukje experiëntieel werken, leren mijn supervisanten heel erg van mij. Het zit in mijn hart: het is ook echt allemaal ervaringskennis.
De echte ware kennis zit in de ervaring
De volgende uitspraak van Einstein spreekt haar aan: The only source of knowlegdge is experience, the rest is just information. Voor haar zit de echte ware kennis in de ervaring.
Ineke: ‘Al die feitenkennis is informatie, daar heb je niet zoveel aan’.
‘Ik moet ook nog Lieven Migerode noemen. Hij heeft me systemisch ongelooflijk geïnspireerd. Hij gaf systeemtheorie op mijn opleiding destijds. Ik kwam hem later tegen in de EFT wereld als mijn leersupervisor voor EFT. Hij is nu EFT trainer van België’.
‘Mijn EFT supervisanten leren al die dingen natuurlijk ook van mij, want dat zit gewoon in mij. Dat is het grote verschil. Ik ben ook supervisor voor andere beroepsverenigingen. Dus niet alleen voor EFT therapeuten. Eigenlijk kan ik supervisie doen met iedereen die met mensen werkt. Ik ben dus EFT supervisor, maar ook LVSC supervisor (Landelijke Vereniging voor Supervisie en Coaching), dat is gewoon veel breder. Daar vallen allerlei verschillende beroepsverenigingen onder. Het is dus heel breed.
Mijn supervisanten leren me om geduld te hebben
Ik vroeg Ineke wat ze van haar supervisanten leert. Daar was ik wel benieuwd naar gezien al haar ervaringen.
Ineke zei hierover: ‘Ik leer vooral om heel veel geduld te hebben. Ik heb ontzettend geleerd om niet te letten op wat niet goed gaat. Natuurlijk zie ik dat, maar ik heb juist geleerd om heel erg de nadruk te leggen en te letten op wat er wel goed gaat. Om dat echt te valideren, omdat je dan toch wel ziet dat wat niet goed gaat vanzelf wordt aangestoken door alles wat wel goed gaat’.
Ze gelooft namelijk dat wanneer mensen horen wat er goed gaat, ze openstaan om zelf te leren.
Ineke vervolgde: ‘Als iemand bijvoorbeeld hoort, dat én dat is niet goed, dan raken ze in de put. Dan verliezen ze hun zelfvertrouwen. Als ik mensen bijvoorbeeld vertel dat van de 5 dingen er 3 niet goed zijn, dan leert mij supervisant niets. Ik benoem liever de 2 dingen die mijn supervisant goed doet. Vervolgens kan ik ook nog zeggen: ‘Kunnen we ook eens kijken of we bij die 3 andere dingen nog iets toe kunnen voegen? Hoe vind je dat?’
‘Dus door het van die kant te bekijken, krijgen mensen zelfvertrouwen. Dan kunnen ze leren. Ik maak het namelijk veilig voor ze’.
Ze zei: ‘Ik zal nooit een supervisant afkraken’.
Supervisie: ik wil een veilige en fijne manier van leren creëren
Ineke: ‘Deze belangrijke les heb ik vooral geleerd van Yolande von Hockhauf. Zij doet dat zo ongelooflijk goed. Zij was mijn andere leersupervisor. Alle trainingen die ze gaf de afgelopen 15 jaar heb ik gevolgd. Bij haar deed ik ook mijn leersupervisie traject om EFT supervisor te worden. Van haar heb ik nog zoveel meer geleerd. Ik kon bijvoorbeeld horen aan haar stem als ze haar bedenkingen had bij een interventie van mij. Ze zei dat dan niet. Ze onderzocht wel wat maakte dat ik dat deed. Wat ik er mee wilde bereiken. Dan zei ze: ‘Zou je daar nog iets aan toe kunnen voegen?’ Dit bijvoorbeeld. Dat was zo veilig en zo’n fijne manier van leren. Zo wil ik het ook doen bij mijn supervisanten.
Ik denk niet dat het de weg is om commentaar te geven tijdens een supervisie. Zoals ik met mijn cliënten werk, zo wil ik ook met mijn supervisanten werken’.
Kijk vooral naar je eigen aandeel in een relatie
Ineke: ‘Ik wil stellen vooral meegeven, dat het belangrijk is dat ze aan zichzelf werken. Dat ze stoppen met het proberen veranderen van hun partner. Dat ze naar hun eigen aandeel kunnen kijken. Dat ze hierover kunnen reflecteren. Dat ze zich kwetsbaar leren opstellen. Hoe moeilijk ook. Dat ze leren moedig te zijn in hun relatie. Volgens mij is dat één van de allerbelangrijkste dingen.
Wat ook wel een hele belangrijke is, dat als mensen in de paniek bij je komen dat je onderzoekt waar mensen van weg willen.
Wil je echt van je partner weg of wil je weg van het negatieve patroon dat er ontstaan is? Het is doorslaggevend om het verschil hier tussen te benadrukken, vind ik’.
Ik ben er op uit dat mensen zichzelf worden
Ineke: ‘Ik ben er niet op uit om relaties te redden. Dat klinkt misschien heel raar voor een relatietherapeut. Gelukkig komt het heel vaak wel goed met een stel en daar ben ik heel blij mee. Maar, ik ben er eigenlijk op uit dat mensen zichzelf worden. Mensen raken zichzelf namelijk kwijt in die niet werkende patronen. Ik vind het een mooi voorbeeld van mijn stiefzoon. Hij heeft het syndroom van Down. Hij is altijd zichzelf: what you see is what you get. Hij heeft nooit een dubbele agenda. Hij is zo open, eerlijk en ontwapend. Dat is wat veel mensen kwijtraken als ze in een negatief patroon belanden. Dat stukje hoop ik weer terug te kunnen vinden bij mijn stellen. Dat spontane, dat opene, het lichtvoetige, het vrolijke en authentieke zichzelf zijn. Dat vind ik belangrijk’.
Tot slot
Wil je zelf ook supervisie van Ineke Scholten? Je leest meer informatie op haar website Partituur . Of neem via e-mail contact op met haar. Bellen kan natuurlijk ook: 06 53 16 42 37.